تنبک

تاریخچه تنبک :

رضا ترشیزی، نویسنده هزار سال ریتم در موسیقی ایرانی می‌نویسد: «در دفتر شعر یادگار زریاران که داستان‌های پهلوانی دوره اشکانی را روایت می‌کند، کلمه «تمبک» آمده است. لیس را لیلیسو می نامیدند که بسیار شبیه به داربوکا، طبل عربی است. لیلیسو از گل و چوب ساخته شده بود. نمونه ای از لیلیسو اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می شود. همچنین در یکی از لوح های بابلی، لیلیسو به تفصیل نشان داده شده است. ساز دیگری که بسیار شبیه به تنبک کنونی است، طبل فنجانی شکل A است. در اروپای مرکزی آنها از خاک رس ساخته شده اند همچنین طبل فنجانی شکل دیگری مربوط به 500 سال قبل از میلاد مسیح در منطقه آلتای روسیه یافت شد.

طبل فنجانی دیگری مربوط به 2800 سال قبل از میلاد در چک ریپابلیک پیدا شد. امروزه می‌توان نسخه‌ای متفاوت از طبل فنجانی را مشاهده کرد که از چوب ساخته شده است. این طبل ها در آفریقا، شبه قاره هند و جنوب شرقی آسیا نواخته می شوند. طبل‌های فنجانی و دیگر سازهای کوبه‌ای ایرانی مانند دف و دوهول قدمت زیادی دارند و قدمت آن‌ها به چند هزار سال پیش بازمی‌گردد، اما تنبکی که امروزه در موسیقی ایرانی استفاده می‌شود، ساز نسبتاً جدیدی است. حتی تصویری از تمبک در نقاشی های بنای چهلستون مربوط به دوران صفویه نمی بینیم.

اولین آثار تمبک مربوط به دوره قاجاریه است. شکل ظاهری و توانایی آن در ایجاد جلوه‌های صوتی مختلف نشان می‌دهد که تمبک نسبت به سازهای کوبه‌ای دیگر مانند دف، دوهول و دایره توسعه‌یافته‌تر است. تمبک نیز «تنبک» تلفظ می شد. کلمه تمبک از دو کلمه جدا از هم آمده است: تام و باک. «تُم» ضربه قوی‌تری است که در وسط پوست و «بک» ضربه‌ای ضعیف‌تر در کناره‌ی پوست گذاشته می‌شود.